DZIAŁ I. Badam i poznaję przyrodę

1

Czego dowiem się na lekcjach przyrody?

● wyjaśnia, czym się zajmuje przyrodnik

● wymienia podstawowe zasady bezpieczeństwa na lekcjach przyrody

● wymienia dwie z czterech dziedzin nauk przyrodniczych

● wyjaśnia, czym jest przyroda

● wymienia trzy źródła wiedzy przyrodniczej

● rozpoznaje niektóre piktogramy substancji niebezpiecznych na rysunkach lub fotografiach

● wymienia zapisy regulaminu pracowni przyrodniczej

● wymienia wszystkie dziedziny nauk przyrodniczych

● podaje definicję przyrody

● wymienia wszystkie źródła wiedzy przyrodniczej

● podaje przykłady substancji niebezpiecznych w swoim otoczeniu

● wyjaśnia, czym zajmuje się każda z dziedzin nauk przyrodniczych (biologia, geografia, chemia, fizyka)

● rozpoznaje i wyjaśnia zagrożenia, odczytując piktogramy umieszczone na opakowaniach różnych substancji

● planuje własną pracę w oparciu o zasady bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni

● podaje przykłady znanych przyrodników

● przewiduje skutki użycia substancji niebezpiecznych w niewłaściwy sposób

● proponuje własny regulamin pracowni w oparciu o poznane na lekcji zasady bezpieczeństwa

2

Jak mogę poznawać przyrodę?

● wymienia zmysły człowieka (wzrok, słuch, węch, smak i dotyk)

● wyjaśnia, czym jest obserwacja

● nazywa prawidłowo przyrządy wykorzystywane w poznawaniu przyrody

● wyjaśnia zastosowanie zmysłów w poznawaniu przyrody

● podaje przykład obserwacji przyrodniczej opartej na własnym otoczeniu

● wyjaśnia zasadę wykorzystania dowolnego przedmiotu, np. lupy, do dokonywania badań przyrodniczych

● wymienia narządy zmysłów

● dobiera odpowiedni zestaw przyrządów do planowanego badania lub obserwacji przyrodniczej

● podaje cechy obserwacji przyrodniczej

● wyjaśnia funkcję zmysłów w poznawaniu przyrody

● dowodzi zasadności systematyczności obserwacji przyrodniczych

● uzasadnia potrzebę dokumentowania obserwacji przyrodniczych

● planuje obserwację pozwalającą na użycie min trzech zmysłów do poznawania wybranego elementu przyrodniczego

3

Jak prowadzić doświadczenia?

● definiuje pojęcie doświadczenie

● definiuje pojęcie eksperyment

● wyjaśnia pojęcia: próba kontrolna i próba badawcza

● wyjaśnia różnice między doświadczeniem a eksperymentem

● poprawnie formułuje problem badawczy

● odróżnia próbę kontrolną od próby badawczej

● stosuje odpowiednią kolejność działań podczas planowania doświadczenia

● stawia bezbłędnie hipotezę

● planuje doświadczenie, które ma na celu potwierdzenie lub zaprzeczenie stawianej hipotezie

● samodzielnie planuje doświadczenie, stawia hipotezę i problem badawczy

● samodzielnie wykonuje zielnik

● wymienia etapy od obserwacji do doświadczenia

● wyjaśnia zasady bezpiecznej pracy podczas wykonywania doświadczeń

● stosuje zasady bezpiecznej pracy podczas wykonywania doświadczeń

● planuje proste doświadczenie, np. sprawdzające rozpuszczalność różnych substancji w wodzie

● analizuje doświadczenia i przewiduje stawianą hipotezę oraz problem badawczy

● prawidłowo opisuje wykonywane doświadczenia

4

Z czego składa się otaczający nas świat?

● definiuje pojęcie materia

● wymienia stany skupienia (ciekły, stały i gazowy)

● nazywa różne stany skupienia wody (lód, ciecz, para wodna)

● wymienia ciała kruche, sprężyste i plastyczne znane ze swojego otoczenia

● podaje przykłady materii w swoim otoczeniu

● odróżnia stany skupienie (ciekły, stały i gazowy)

● definiuje topnienie, parowanie, krzepnięcie i skraplanie

● wymienia właściwości ciał kruchych, sprężystych i plastycznych

● porównuje stany skupienia, biorąc za podstawę odległości między cząsteczkami na rysunku lub schemacie

● podaje inne niż w podręczniku przykłady ciał kruchych, sprężystych i plastycznych

● potrafi dowieść, że różne przedmioty, np. szkolna ławka, są materią

● omawia obieg wody w przyrodzie

● bada właściwości ciał i określa ich charakter

● przyporządkowuje nieznane ciało do ciał plastycznych, sprężystych lub kruchych na podstawie jego właściwości

● proponuje własną listę ciał sprężystych, kruchych i plastycznych, które może spotkać w życiu codziennym

5

Gdzie jest północ?

● podaje definicję widnokręgu

● wskazuje na ilustracji linię widnokręgu

● wymienia nazwy głównych kierunków świata

● opisuje przynajmniej jeden sposób na wyznaczenie kierunku północnego przez uważną obserwację obiektów przyrodniczych

● wskazuje w terenie widnokrąg i linię widnokręgu

● wskazuje główne kierunki świata na róży kierunków

● wymienia przynajmniej jeden sposób na wyznaczenie kierunku północnego przez obserwację Słońca i gwiazd lub obiektów przyrodniczych

● wyjaśnia, dlaczego obserwator jest zawsze w środku widnokręgu

● posługuje się pełnymi nazwami oraz skrótami głównych kierunków świata

● przyporządkowuje skróty do nazw głównych kierunków geograficznych

● wyjaśnia, w jaki sposób wyznaczyć północ za pomocą Gwiazdy Polarnej i własnego cienia

● wyjaśnia, od czego zależy zasięg widnokręgu

● określa położenie obiektów względem siebie, posługując się nazwami głównych kierunków świata

● podaje nazwy pośrednich kierunków świata

● podaje przykłady wykorzystania w życiu umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych

● podaje przykłady miejsc i sytuacje z życia codziennego, gdzie możemy zaobserwować różną wielkość widnokręgu

● wyjaśnia, w jaki sposób tworzy się nazwy kierunków pośrednich

● wymienia wszystkie sposoby wyznaczenia kierunku północnego

6

Jak wyznaczyć północ za pomocą przyrządów?

● wyznacza na podstawie instrukcji główne kierunki geograficzne za pomocą kompasu

● omawia budowę kompasu i gnomonu

● wskazuje, co może zakłócać pracę kompasu

● samodzielnie wyznacza kierunki za pomocą kompasu

● samodzielnie wyznacza kierunki za pomocą gnomonu

● wyjaśnia, czym różni się busola od kompasu

● konstruuje prosty gnomon, wyjaśnia zasadę jego działania

● określa warunki wyznaczania kierunku północnego za pomocą gnomonu

● wyznacza główne kierunki geograficzne za pomocą gnomonu, posługując się instrukcją

● ocenia dokładność i łatwość wyznaczania północy za pomocą kompasu i gnomonu

● wskazuje zależność między gnomonem a działaniem zegarów słonecznych

● korzysta z GPS, np. w telefonie, do wskazania własnego położenia

7

Podsumowanie działu

● wszystkie wymagania z lekcji 1–6

DZIAŁ II. Środowisko życia organizmów

1

Jak dzielimy organizmy?

● wymienia nazwy pięciu królestw organizmów

● wymienia trzy z sześciu czynności życiowych organizmów żywych

● wyjaśnia, że wszystkie organizmy są zbudowane z komórek

● wymienia cechy organizmów

● definiuje pojęcie „czynności życiowe”

● wymienia wszystkie sześć czynności życiowych organizmów

● charakteryzuje czynności życiowe organizmów

● definiuje pojęcie „komórka”

● ocenia, do którego królestwa należy organizm zaprezentowany na zdjęciu lub rysunku

● odróżnia organizm jednokomórkowy od wielokomórkowego

● podaje przykłady organizmów jednokomórkowych

● uzasadnia, dlaczego wirusy nie należą do żadnego z królestw organizmów

2

Jak odżywiają się organizmy?

● wyjaśnia, czym jest samożywność

● wyjaśnia, czym jest cudzożywność

● wymienia rodzaje organizmów cudzożywnych (drapieżniki, pasożyty, roślinożercy i wszystkożercy)

● wymienia przykłady królestw organizmów samożywnych i cudzożywnych

● wyjaśnia, co oznacza, że organizm jest pasożytem, drapieżnikiem, roślinożercą lub wszystkożercą

● wymienia przystosowania drapieżników do odżywiania się

● podaje przykłady organizmów samożywnych i cudzożywnych

● podaje przykłady organizmów roślinożernych, drapieżników i pasożytów

● opisuje przystosowania zwierząt do odżywiania się różnymi sposobami

● dowodzi, że człowiek jest organizmem cudzożywnym

● podaje pełne równanie fotosyntezy (zapis słowny)

● opisuje przebieg fotosyntezy

● projektuje doświadczenie pozwalające udowodnić, że światło jest niezbędne do zachodzenia fotosyntezy

3

Jak wygląda życie w wodzie?

● opisuje warunki panujące w środowiskach wodnych

● wymienia ożywione elementy środowiska

● wymienia nieożywione elementy środowiska

● wyjaśnia, jak głębokość zbiornika wpływa na ilość światła dostępnego dla organizmów

● porównuje warunki życia w wodzie z warunkami życia na ladzie

● wykonuje plakat z opisem wybranego zbiornika wodnego zawierający informacje o jego

● podaje nazwy trzech mieszkańców wód słodkich

● podaje nazwy trzech mieszkańców wód słonych (bez ryb)

● wymienia min trzy gatunki ryb słodkowodnych

● wymienia przykłady zbiorników sztucznych

● przyporządkowuje organizm do środowiska wód słodkich lub słonych na podstawie jego wyglądu (na zdjęciu lub rysunku)

● wyjaśnia, czym jest opór stawiany przez otoczenie fizyczne

● podaje nazwę organizmu wodnego na podstawie jego zdjęcia lub rysunku

● porównuje zbiorniki sztuczne i naturalne, podając przykłady z najbliższego otoczenia

● potrafi przyporządkować zbiornik wodny do zbiorników sztucznych lub naturalnych na podstawie ich zdjęć lub rysunków

pochodzeniu (naturalny lub sztuczny) oraz innych cechach, w tym przykłady zamieszkujących go organizmów

4

Jak wygląda życie na lądzie?

● wymienia trzy z sześciu warunków życia panujących na ladzie

● podaje łąkę, las, pustynie jako przykłady środowisk lądowych

● wymienia pięć dowolnych organizmów lądowych

● wymienia wszystkie warunki panujące na lądzie

● charakteryzuje pustynie piaszczyste i kamieniste

● wymienia naturalne i sztuczne środowiska lądowe

● wyjaśnia, jak zmieniają się warunki życia w środowisku lądowym w ciągu doby

● charakteryzuje pustynie lodowe

● wymienia przykłady organizmów zamieszkujących góry

● potrafi zaklasyfikować środowisko lądowe jako sztuczne lub naturalne na podstawie jego zdjęcia lub rysunku

● wskazuje warunki, które ulegają zmianom w zależności od typu środowiska lądowego (pustynia, las, łąka)

● opisuje cechy wybranych organizmów, które przystosowały je do życia w górach i na pustyniach

● porównuje lądowe środowiska sztuczne z naturalnymi

● przygotowuje prezentację w postaci plakatu, prezentacji multimedialnej lub innej formie pokazującej naturalne i sztuczne środowiska lądowe w najbliższym otoczeniu domu lub szkoły

5

Jak wygląda życie w lesie?

● nazywa warstwy lasu

● wymienia wybrane warunki życia w lesie (np. niższe temperatury latem, wysoka wilgotność)

● rozpoznaje na rysunku lub zdjęciu liście lub gałązki pospolitych drzew i podaje ich nazwy

● wymienia gatunki roślin budujące poszczególne warstwy lasu

● podaje nazwy wybranych gatunków roślin, zwierząt i grzybów na podstawie ich zdjęć lub rysunków

● wyjaśnia, jaką rolę pełnią lasy w zatrzymywaniu wody w środowisku

● określa cechy roślin tworzących runo, podszyt i warstwę koron

● analizuje skład gatunkowy lasów i wskazuje na tej podstawie ich typ (liściaste, iglaste, mieszane)

● charakteryzuje szczegółowo warstwy lasu

● wskazuje na rolę lasów w ochronie bioróżnorodności na Ziemi

● buduje makietę lasu wybranego rodzaju (liściasty, iglasty lub mieszany) obrazującą warstwy lasu

6

Dlaczego lasy są nam potrzebne?

● rozpoznaje pospolite grzyby na podstawie ich rysunków lub zdjęć (łączy podaną nazwę z ilustracją)

● wymienia trzy nazwy grzybów trujących

● rozróżnia drzewa iglaste i liściaste

● wymienia zasady zachowania się w lesie

● rozpoznaje pospolite grzyby na podstawie ich rysunków lub zdjęć

● wyjaśnia, jaką rolę pełnią lasy w środowisku i gospodarce człowieka

● rozpoznaje drzewa na podstawie ich zdjęć lub rysunków

● opisuje rolę lasów lub drzew w produkcji tlenu dla wszystkich organizmów

● podaje zasady bezpieczeństwa przy zbieraniu i spożywaniu grzybów (pomoc osoby dorosłej, spożycie tylko po ugotowaniu)

● uzasadnia potrzebę ochrony lasów

● proponuje szereg działań, jakie może podjąć każdy uczeń w celu ochrony lasów przed ich wycinaniem (np. oszczędność papieru, recykling)

7

Czym różni się łąka od pola uprawnego?

● wymienia warunki życia panujące na łąkach i polach

● odróżnia łąkę od pola uprawnego na zdjęciu lub rysunku

● wyjaśnia, jaką rolę pełnią pola uprawne dla człowieka

● podaje nazwy typowych organizmów łąki i pola uprawnego

● porównuje warunki życia na łąkach i polach z warunkami życia w lesie

● wskazuje łąkę jako środowisko o większej różnorodności biologicznej niż pole uprawne

● ocenia związek braku drzew na polach i lakach z wilgotnością tych środowisk

● odróżnia gatunki pospolitych zbóż na podstawie zdjęcia lub rysunku

8

Jakie organizmy mieszkają blisko człowieka?

● wyjaśnia, jak człowiek wpływa na środowisko naturalne

● rozpoznaje (łączy nazwy z ilustracjami) organizmy zamieszkujące otoczenie człowieka

● definiuje środowisko antropogeniczne

● wskazuje składniki środowiska antropogenicznego w najbliższej okolicy

● samodzielnie wymienia nazwy organizmów zamieszkujących blisko człowieka

● opisuje, czym jest udomowienie zwierząt i jakie pozytywne skutki miało ono dla rozwoju cywilizacji

● wymienia gatunki udomowionych zwierząt

● przewiduje skutki dalszej antropopresji

● porównuje cechy różnych owadów jadowitych

● proponuje sposoby zachowania się w sytuacji kontaktu z owadami jadowitymi

● wykonuje szkic najbliżej okolicy, wskazując elementy antropogeniczne i naturalne swojego otoczenia

9

Jak organizmy przystosowały się do życia w różnych warunkach?

● wymienia przystosowania ryb do życia w wodzie

● wymienia przystosowania zwierząt do życia na lądzie na przykładzie psa domowego

● wymienia skrzela jako organ wymiany gazowej u ryb

● wyjaśnia, jak organizmy przystosowują się do sezonowych wahań temperatury

● wyjaśnia wpływ kształtu ciała na ograniczenie oporu wody

● porównuje przystosowania do życia w wodzie i na lądzie na przykładzie kaczki i kury (ptactwo domowe)

● wyjaśnia mechanizm działania linii bocznej

● dowodzi, że kaczka posiada cechy budowy przystosowujące ją do życia w wodzie a kura do życia na lądzie

● analizuje sposoby poruszania się na lądzie i w wodzie, podając przystosowania zwierząt

● analizuje zdjęcie nieznanego organizmu i ocenia, w jakim środowisku on zamieszkuje na podstawie zewnętrznych cech budowy

10

Podsumowanie działu

● wszystkie wymagania z lekcji 1–9

DZIAŁ III. Obserwujemy pogodę

1

Co to jest pogoda?

● wyjaśnia, co to jest pogoda

● określa pogodę na podstawie ilustracji (mroźna, śnieżna, słoneczna, deszczowa)

● wymienia nazwy składników pogody

● definiuje pojęcia „powietrze”, „atmosfera”

● charakteryzuje poznane składniki pogody

● opisuje pogodę, którą widzi za oknem

● wyjaśnia poprawność stwierdzenia „pogoda jest zawsze”

● wyjaśnia, co to jest ciśnienie atmosferyczne

● rozpoznaje nazwy składników pogody w tekście prognozy pogody

● podaje przykład znaczenia atmosfery dla życia na ziemi

● wyjaśnia związek między ciśnieniem atmosferycznym a powstawaniem wiatru

● dowiaduje się, jaki jest skład powietrza

● charakteryzuje wilgotność powietrza jako składnik pogody

2

Jak się bada pogodę?

● podaje nazwę przyrządu służącego do pomiaru temperatury

● odczytuje z termometru temperaturę powietrza

● rozróżnia temperaturę dodatnią i ujemną

● wyjaśnia, czym zajmuje się meteorolog

● dopasowuje rodzaj termometru do pomiaru temperatury

● prowadzi obserwacje temperatury powietrza

● wymienia nazwy innych przyrządów meteorologicznych

● wyjaśnia, jak powstają prognozy pogody

● podaje zastosowania termometru w różnych sytuacjach życia codziennego

● dopasowuje składnik pogody do przyrządu, którym jest badany

● określa kierunek, z którego wieje wiatr

● analizuje zapisane podczas obserwacji wyniki pomiaru temperatury

● wskazuje jednostki pomiaru, w jakich mierzy się ciśnienie atmosferyczne, opady, prędkość wiatru

● podaje przykład kraju, w którym stosuje się skalę Farenheita

● przelicza stopnie Celsjusza na stopnie Farenheita

3

Czym są opady i osady atmosferyczne?

● podaje, z czego mogą być zbudowane chmury

● rozpoznaje symbole pogody dotyczące zachmurzenia

● podaje przykłady opadów atmosferycznych

● zapisuje parametry pogody obserwowane w ciągu dnia

● podaje nazwę przemiany stanu skupienia, dzięki której powstają chmury

● dzieli opady na te, które mają stan skupienia stały i ciekły

● rozpoznaje na mapie pogody symbole dotyczące opadów

● wyjaśnia, co to jest mgła

● rozpoznaje i nazywa symbole stosowane na mapach pogody

● podaje przykłady różnych opadów ze względu na ich intensywność

● podaje przykłady osadów atmosferycznych i ich stan skupienia

● wyjaśnia, w jakich warunkach chmury mogą być zbudowane z kryształków lodu

● wyjaśnia, czym się różnią opady od osadów atmosferycznych

● charakteryzuje warunki, w jakich powstają: rosa, szron, szadź i gołoledź

● opisuje prognozę pogody na podstawie mapy pogody

● dokonuje analizy danych zebranych w kalendarzu pogody

● bada doświadczalnie powstawanie chmury oraz szronu

● odczytuje prognozę pogody dla swojej miejscowości, korzystając z internetowych serwisów pogodowych

4

Jakie zjawiska pogodowe są groźne?

● podaje przykłady groźnych zjawisk pogodowych

● wyjaśnia skrót RCB

● rozpoznaje groźne zjawiska pogodowe przedstawione na ilustracjach

● podaje przykłady sytuacji, w których możemy otrzymać alert RCB

● wyjaśnia, jakie niebezpieczeństwo jest związane z upałem, burzą, huraganem

● podaje przykłady innych groźnych zjawisk pogodowych

● charakteryzuje poznane groźne zjawiska pogodowe

● wymienia w kolejności kolory tęczy

● podaje przykłady bezpiecznych zachowań w czasie upału, burzy, huraganu

● wskazuje, jakie niebezpieczeństwo jest związane z zawieją i zamiecią śnieżną

● porządkuje groźne zjawiska pogodowe w zależności od pory roku, w której najczęściej występują

● wyjaśnia powstawanie tęczy

● wskazuje, jakie niebezpieczeństwo związane jest z silną mgłą, trąbą powietrzną i gołoledzią

● wyjaśnia, czym są orkany

● projektuje doświadczenie pozwalające zobaczyć kolory tęczy

● wyszukuje informacje na temat obliczenia odległości burzy na podstawie czasu między błyskawicą a grzmotem

5

Co ma wspólnego pogoda ze Słońcem?

● wyjaśnia pojęcia wschód, zachód słońca, dzień, noc, doba

● wskazuje na widnokręgu lub schemacie miejsca wschodu, zachodu słońca w ciągu doby

● podaję porę dnia, gdy cień jest najkrótszy i najdłuższy w ciągu doby

● omawia pozorną wędrówkę słońca nad widnokręgiem

● wyjaśnia, czym jest górowanie słońca i południe słoneczne

● podaję porę dnia, gdy cień jest najkrótszy i najdłuższy w ciągu roku

● omawia zmiany temperatury powietrza w ciągu dnia

● wyjaśnia zależność między wysokością słońca a długością cienia w ciągu dnia

● podaje przykład, jak można wykorzystać kierunek cienia do oznaczenia kierunków świata

● wyjaśnia pojęcia świt i zmierzch

● omawia zmiany długości cienia w ciągu dnia

● wskazuje zależności między wysokością słońca a temperaturą w ciągu dnia

● podaje przykłady z życia codziennego, w których przydaje się wiedza na temat zmian temperatury i długości cienia w ciągu dnia

6

Jak zmienia się pogoda w różnych porach roku?

● podaje nazwy kalendarzowych pór roku i daty ich rozpoczęcia

● podaje dwa przykłady zmian zachodzących w przyrodzie charakterystycznych dla każdej pory roku

● podaje nazwy pór roku gdy w Polsce dzień jest najdłuższy i najkrótszy

● dostrzega zależność między wysokością słońca a długością cienia w ciągu dnia i w ciągu roku

● dopasowuje zjawiska pogodowe do pory roku, w której najczęściej występują

● rozpoznaję porę roku na podstawie daty z kalendarza

● określa miejsca wschodu i zachodu słońca w różnych porach roku, podając skróty międzynarodowe kierunków świata

● opisuje zmiany w położeniu słońca nad widnokręgiem w ciągu roku

● stosuje określenia: przesilenie, równonoc

● podaje nazwy termicznych pór roku

● wyjaśnia, dlaczego Australijczycy święta Bożego Narodzenia spędzają na plaży

● podaje przykłady innych państw, w których pory roku są „odwrotnie” niż na półkuli północnej

7

Podsumowanie działu

● wszystkie wymagania z lekcji 1–6

DZIAŁ IV. Ja i moje ciało

1

Jak jest zbudowane moje ciało?

● wymienia kolejne stopnie hierarchicznej budowy swojego ciała (komórka, tkanka, narząd, układ, organizm)

● definiuje komórkę i tkankę

● wymienia 3 z 6 podanych układów narządów

● wymienia wszystkie 6 układów narządów

● potrafi przyporządkować narząd do jego układu

● wyjaśnia, jakie funkcje pełnią układy narządów w jego ciele

● odróżnia i nazywa układy umieszczone na rysunku

● wyszukuje informacje na temat różnic w budowie anatomicznej kobiety i mężczyzny

2

Co się dzieje z moją zjedzoną kanapką?

● wymienia składniki pokarmowe (białka, cukry, tłuszcze, sole mineralne, witaminy)

● wymienia narządy układu pokarmowego

● wymienia 2 z 4 funkcji układu pokarmowego

● wyjaśnia, jaką funkcję pełnią białka, cukry i tłuszcze

● wymienia gruczoły trawienne

● wymienia wszystkie funkcje układu pokarmowego

● określa składniki pokarmowe znajdujące się w jego posiłkach

● wyjaśnia rolę narządów przewodu pokarmowego

● odróżnia pojęcie przewód pokarmowy i układ pokarmowy

● opisuje proces trawienia, używając pojęcia “enzymy trawienne”

● wyjaśnia ogólną rolę gruczołów: ślinianek, wątroby i trzustki

● proponuje doświadczenie pozwalające udowodnić działanie śliny

3

Dlaczego oddychamy?

● wymienia narządy układu oddechowego

● omawia funkcję płuc

● wymienia elementy dróg oddechowych

● wyjaśnia rolę układu oddechowego

● wskazuje narządy odpowiedzialne za powstawanie głosu

● rozpoznaje na rysunku poszczególne elementy układu oddechowego

● ilustruje działanie strun głosowych

● opisuje mechanizm wdechu i wydechu

● wyjaśnia rolę rzęsek pokrywających drogi oddechowe

● porównuje na wykresach skład powietrza wdychanego i wydychanego, wskazując różnice

4

Do czego jest mi potrzebna krew?

● wyjaśnia, że układ krwionośny budują serce i naczynia krwionośne

● wymienia składniki krwi

● wymienia 2 z 4 funkcji układu krwionośnego

● odróżnia żyłę od tętnicy na podstawie kierunku przepływu krwi (od serca i do serca)

● wyjaśnia funkcje składników krwi (płytek, krwinek białych i czerwonych)

● wymienia wszystkie funkcje układu krwionośnego

● charakteryzuje role substancji transportowanych przez krew

● wyjaśnia czym jest tętno/puls

●  mierzy własne tętno/puls

● dowodzi, że wysiłek fizyczny powoduje przyspieszenie tętna

● wskazuje położenie serca na schemacie/rysunku oraz na własnym ciele

● przygotowuje plakat/lapbook dotyczący budowy krwi i badań laboratoryjnych krwi

5

W jaki sposób się poruszam?

● wymienia składniki układu ruchu

● wyjaśnia pojęcie „stawy”

● wyjaśnia, w jaki sposób mięśnie są połączone ze szkieletem

● porównuje zakres ruchów różnych stawów we własnym ciele

● proponuje tygodniowy jadłospis produktów zdrowych dla kości

● wymienia składniki szkieletu (czaszkę, klatkę piersiową, kręgosłup, kości kończyn)

● wskazuje na rysunku elementy układu kostnego

● wyjaśnia rolę mięśni w poruszaniu się

● uzasadnia, dlaczego pokarmy zawierające wapń i białko są ważne dla zdrowia kości

● dowodzi, że sole mineralne nadają kości twardość

6

Dlaczego moje ciało się zmienia?

● wymienia narządy męskiego i żeńskiego układu rozrodczego

● wymienia 3 zmiany zachodzące w ciele chłopców i dziewcząt podczas dojrzewania

● wskazuje na rysunku i nazywa narządy płciowe męskie i żeńskie

● wymienia wszystkie zmiany zachodzące podczas dojrzewania chłopców i dziewcząt

● wyjaśnia rolę hormonów podczas dojrzewania

● wyjaśnia, czym jest menstruacja

● omawia funkcje układu rozrodczego

● wskazuje czynności higieniczne, które wpływają na zdrowie układu rozrodczego

● ocenia wpływ długości snu na swoje zdrowie

● określa rolę jąder i jajników

● uzasadnia różnice w budowie układów: żeńskiego i męskiego i wyjaśnia ich znaczenie dla pełnionych funkcji

7

W jaki sposób mój organizm odbiera informacje?

● wymienia narządy układu nerwowego (mózgowie, rdzeń i nerwy)

● wymienia narządy zmysłów

● przyporządkowuje nazwy zmysłów do nazw narządów zmysłów

● wymienia bodźce odbierane przez narządy zmysłów

● wyjaśnia rolę receptorów w odbieraniu bodźców ze środowiska

● wyjaśnia działanie narządów zmysłów

● opisuje budowę układu nerwowego

● bada współdziałanie zmysłów węchu i smaku

● uzasadnia rolę wzroku, węchu i smaku w ostrzeganiu człowieka o zagrożeniach

8

Jak moje ciało broni się przed chorobami?

● wymienia główne czynniki chorobotwórcze (bakterie i wirusy)

● podaje nazwy minimum 5 chorób wywoływanych przez bakterie

● podaje nazwy minimum 5 chorób wywoływanych przez wirusy

● wyjaśnia, czym są czynniki chorobotwórcze

● wymienia 4 drogi zakażenia

● definiuje pojęcia: odporność i profilaktyka

● wskazuje minimum 4 choroby przenoszone drogą oddechową

● omawia przyczyny zatruć

● proponuje działania profilaktyczne chorób zakaźnych

● proponuje czynności, które pozwolą ustrzec się przed chorobami zakaźnymi

● opisuje objawy wybranych chorób zakaźnych

● wskazuje szczepienie jako jedną z dróg profilaktyki chorób zakaźnych

● przygotowuje plakat dotyczący wybranej choroby zakaźnej zawierający informacje o drodze zakażenia, objawach i leczeniu

9

Jak dbać
o zdrowie?

● wymienia 3 z 5 zaproponowanych zasad zdrowego stylu życia

● wskazuje zasady zdrowego odżywiania

● wymienia wszystkie zasady zdrowego stylu życia

● proponuje działania, które przyczynią się realizacji zasad zdrowego stylu życia

● wyjaśnia rolę aktywności fizycznej

● omawia swoją dietę, oceniając ja pod kątem zróżnicowania

● przedstawia plan swojego dnia uwzględniający wszystkie zasady zdrowego stylu życia

● wylicza minimum 5 owoców i warzyw

● wyjaśnia, jak zasady zdrowego stylu życia wpływają na zdrowie

● charakteryzuje poszczególne zasady higieny i je omawia

● definiuje pojęcie „dieta”

● analizuje skład talerza zdrowego żywienia

● proponuje jadłospis zgodny z zasadami zdrowego żywienia

10

Dlaczego nałogi są niebez-
pieczne?

● wymienia alkohol, papierosy, e-papierosy, narkotyki i dopalacze oraz napoje energetyzujące jako używki

● wymienia skutki fonoholizmu

● definiuje pojęcie
„używki”

● wyjaśnia wpływ wymienionych używek na organizm człowieka

● wyjaśnia, czym jest uzależnienie

● uzasadnia, że fonoholizm jest niebezpieczny dla zdrowia

● wskazuje negatywne skutki nadużywania alkoholu i innych używek

● proponuje działania, które mogą zmniejszyć ryzyko fonoholizmu

● ocenia na podstawie formularza pytań stopień uzależnienia od telefonu

● przygotowuje plakat lub prezentację na temat szkodliwości napojów energetyzujących

11

Jak udzielić pierwszej
pomocy?

● wymienia podstawowy skład apteczki

● wymienia nr 112 jako główny numer alarmowy

● wskazuje przeznaczenie przedmiotów będących na wyposażeniu apteczki

● wyjaśnia, jak zadzwonić na numer alarmowy gdy telefon jest zablokowany

● wyjaśnia, jak udzielić pierwszej pomocy w sytuacji oparzeń, ugryzień, ukąszeń, ran lub spożycia trucizny, np. nieznanego grzyba

● wybiera sposób udzielenia pomocy adekwatny do opisanego zagrożenia

● wymienia czynności, które należy podjąć w sytuacji wypadku, np. upadku z dużej wysokości

● ocenia zasadność użycia rękawic jednorazowych podczas opatrywania ran

● wykonuje opatrunek wybranej części ciała, np. przedramienia

12

Podsumowanie działu

● wszystkie wymagania z lekcji 1–11

DZIAŁ V. Krajobraz wokół nas

1

Czy wszystkie krajobrazy są takie same?

● podaje definicję krajobrazu

● dzieli krajobrazy na naturalne i kulturowe

● podaje przykłady krajobrazów naturalnych i kulturowych

● wymienia, z czego składa się krajobraz

● rozpoznaje elementy krajobrazu należące do przyrody ożywionej i nieożywionej

● odróżnia składniki przyrody od wytworów działalności człowieka

● opisuje wybrany typ krajobrazu, biorąc pod uwagę widoczne składniki krajobrazu

● rozpoznaje w terenie i podaje nazwy składników środowiska antropogenicznego najbliższej okolicy

● podaje zależności między nieożywionymi a ożywionymi składnikami przyrody

● porównuje ze sobą krajobrazy naturalne i kulturowe

● podaje przykład zależności między składnikami krajobrazu

● przygotowuje prezentację na temat krajobrazu najbliższej okolicy

2

Czy to minerał czy skała?

● podaje definicję skały

● wymienia po jednym przykładzie skał litych, zwięzłych i luźnych

● obserwuje skałę i wymienia jej dwie cechy, np. barwę, twardość

● wyjaśnia, że skały są zbudowane z minerałów

● wymienia kryteria podziału skał

● przyporządkowuje skały do odpowiedniej grupy

● podaje przykłady 2–3 skał występujących w najbliższej okolicy

● podaje przykłady minerałów

● wyjaśnia, czym różnią się skały magmowe, osadowe i przeobrażone oraz lite, zwięzłe i luźne

● określa, jakich skał jest najwięcej w okolicy szkoły

● wyjaśnia, co to są surowce mineralne i kamienie szlachetne

● wskazuje w Polsce regiony występowania różnych rodzajów skał

● opisuje i rozpoznaje różne rodzaje skał

● wyjaśnia, dlaczego cegła i beton nie należą do skał

● podaje przykłady różnego zastosowania skał

● tworzy i prezentuje klasie własną kolekcję skał

3

Czy każde wzniesienie to góra?

● nazywa trzy główne formy ukształtowania powierzchni

● podaje nazwy naturalnych wypukłych form terenu

● tworzy model pagórka

● rozpoznaje po opisie główne formy ukształtowania powierzchni

● wskazuje na ilustracji formy wypukłe

● nazywa elementy wzniesienia i wskazuje je na ilustracji lub modelu

● podaje kolory, jakimi na mapie hipsometrycznej są zaznaczone niziny, wyżyny i góry

● wyjaśnia różnicę między pagórkiem, wzgórzem i górą

● dzieli formy wypukłe na naturalne i antropogeniczne

● rozpoznaje główne formy ukształtowania powierzchni występujące w najbliższej okolicy

● podaje przykłady form antropogenicznych

● porównuje ze sobą̨ pagórek i górę, podając dwie cechy wspólne i dwie rocznice

● odczytuje przykładowe nazwy nizin wyżyn i gór, korzystając z mapy hipsometrycznej Polski

● wyjaśnia, co to jest wysokość względna

4

Czym różnią się formy wypukłe od wklęsłych?

● wymienia nazwy naturalnych wklęsłych form terenu

● rozpoznaje na ilustracji dolinę rzeczną

● wskazuje 2 różnice między formą wypukłą i wklęsłą

● rozpoznaje na ilustracjach naturalne wklęsłe formy terenu

● tworzy model doliny rzecznej

● rozpoznaje elementy doliny rzecznej

● porównuje formy wklęsłe i wypukłe

● opisuje wygląd wybranej wklęsłej formy terenu

● odróżnia górską dolinę rzeczną od nizinnej

● podaje przykłady antropogenicznych wklęsłych form terenu i ich znacznie dla człowieka

● podaje różnice między kotliną a doliną

● wskazuje na ilustracji lub modelu doliny rzecznej elementy jej budowy

● podaje przykłady wpływu ukształtowania powierzchni na inne elementy przyrody oraz na działalność człowieka

● rozpoznaje i nazywa wklęsłe formy terenu w najbliższej okolicy

● wyjaśnia, w jaki sposób człowiek wykorzystuje formy ukształtowania terenu do własnych potrzeb

● dokumentuje występowanie wypukłe i wklęsłe formy terenu najbliższej okolicy np. w formie zdjęć

● wyszukuje w dostępnych źródłach informacji o formach wklęsłych w Polsce, które są̨ cenne krajobrazowo i stanowią̨ atrakcję turystyczną. Podaje 4–5 przykładów.

5

Jak woda zmienia krajobraz?

● wskazuje, której wody jest na Ziemi więcej – słonej czy słodkiej

● nazywa biegi rzeki

● podaje przykłady form terenu, które powstały przy udziale rzek oraz wód mórz i oceanów

● określa proporcje między rodzajami wód na Ziemi

● wyjaśnia, co to jest źródło i ujście rzeki

● opisuje wygląd doliny rzecznej w biegu górnym, dolnym i środkowym

● rozróżnia rodzaje wód płynących

● wyjaśnia, w jaki sposób powstają: wydma, klif, dolina, meandry

● dopasowuje formę terenu do biegu rzeki, w którym możemy ją najczęściej zaobserwować

● wyjaśnia, dlaczego tylko niewielka część zasobów wodnych jest zdatna do picia

● wskazuje na mapie źródło i ujście rzeki Wisły

● korzystając z mapy rozróżnia trzy biegi rzeki Wisły

● opisuje przykłady wpływu wody na krajobraz

6

Jak człowiek zmienia krajobraz?

● rozróżnia krajobraz miejski, wiejski i przemysłowy

● wyjaśnia pojęcie „degradacja środowiska”

● podaje: nazwę miejscowości, w której mieszka lub w której znajduje się jego szkoła, opisuje jej położenie oraz cechy wyróżniające

● podaje 3–4 przykłady zmian wywołanych działalnością człowieka w krajobrazie miejskim, wiejskim i przemysłowym

● dokonuje oceny krajobrazu najbliższej okolicy

● proponuje, jakie mogą być źródła nazw różnych miejscowości

● obserwuje zmiany w krajobrazie najbliższej okolicy wywołane działalnością człowieka, podaje ich przykłady

● wskazuje negatywne i pozytywne zmiany w krajobrazie najbliższej okolicy wywołane działalnością człowieka

● podaje przykłady nazw miejscowości pochodzących od nazwiska ich założyciela, cech krajobrazu lub zawodu wykonywanego przez mieszkańców

● wyjaśnia, w jaki sposób krajobraz naturalny zmienia się w antropogeniczny

● podaje przykłady pierwotnych krajobrazów

● podejmuje próbę ustalenia pochodzenia nazwy swojej miejscowości

● uzasadnia istnienie zależności między składnikami środowiska przyrodniczego a składnikami środowiska antropogenicznego

● opisuje zmiany w krajobrazie, np. na przestrzeni 10, 20, 50 lat (na podstawie rozmowy z rodziną), przygotowuje plakat lub prezentację na ten temat

● prezentuje informacje dotyczące pochodzenia nazwy swojej miejscowości

7

Jak chronić przyrodę?

● wymienia formy ochrony przyrody występujące w Polsce

● podaje kilka sposobów, w jakie uczeń klasy 4. może chronić przyrodę i środowisko

● podaje cechy parku narodowego, krajobrazowego, rezerwatu przyrody, pomnika przyrody