OZDZIAŁ I. ELEKTROSTATYKA i PRĄD ELEKTRYCZNY

Uczeń

•   demonstruje zjawisko elektryzowania ciał przez potarcie

•   wymienia rodzaje ładunków elektry-cznych

•   wyjaśnia, jakie ładunki się odpychają, a jakie przyciągają

•   podaje jednostkę ładunku

•       demonstruje zjawisko elektryzowania ciał przez dotyk ciałem naelektryzowanym

•   podaje jednostkę ładunku elektrycznego

•   podaje przykłady przewodników i izo-latorów

•   rozróżnia materiały, dzieląc je na przewodniki i izolatory

•   wykazuje doświadczalnie, że ciało naelektryzowane przyciąga drobne przedmioty nienaelektryzowane

•   wymienia źródła napięcia

•   stwierdza, że prąd elektryczny płynie tylko w obwodzie zamkniętym

•   podaje przykłady praktycznego wyko-rzystania przepływu prądu w cieczach

•   podaje przykłady przepływu prądu w zjonizowanych gazach, wykorzy-stywane lub obserwowane w życiu codziennym

•   wyjaśnia, jak należy się zachowywać w czasie burzy

•   wymienia jednostki napięcia i natężenia prądu

•   rozróżnia wielkości dane i szukane

•   wskazuje formy energii, na jakie jest zamieniana energia elektryczna

•   wyjaśnia, w jaki sposób oblicza się pracę prądu elektrycznego

•   wyjaśnia, w jaki sposób oblicza się moc urządzeń elektrycznych

•   wymienia jednostki pracy i mocy

•   nazywa przyrządy służące do pomiaru napięcia elektrycznego i natężenia prądu elektrycznego

•       określa zakres pomiarowy mierników elektrycznych (woltomierza i amperomierza)

•   podaje przykłady równoległego połą-czenia odbiorników energii elektrycznej

Uczeń

•   opisuje budowę atomu

•   wyjaśnia, na czym polega zjawisko elektryzowania ciał przez potarcie

•   wyjaśnia, od czego zależy siła elektry-czna występująca między naelektryzo-wanymi ciałami

•   opisuje elektryzowanie ciał przez dotyk ciałem naelektryzowanym

•   wyjaśnia, na czym polega zjawisko elektryzowania ciał

•   wyjaśnia różnicę między przewodni-kiem a izolatorem

•   opisuje przemieszczanie się ładunków w przewodnikach pod wpływem oddziaływania ładunku zewnętrznego

•   stosuje pojęcie indukcji elektrostatycznej

•   informuje, że siły działające między cząsteczkami to siły elektryczne

•   opisuje przepływ prądu w przewodnikach jako ruch elektronów

•   rysuje schematy obwodów elektrycznych, stosując umowne symbole graficzne

•   odróżnia kierunek przepływu prądu od kierunku ruchu elektronów

•   wyjaśnia, jak powstaje jon dodatni, a jak – jon ujemny

•   wyjaśnia, na czym polega przepływ prądu elektrycznego w cieczach

•   wyjaśnia, na czym polega jonizacja powietrza

•   wyjaśnia, na czym polega przepływ prądu elektrycznego w gazach

•   definiuje napięcie elektryczne

•   definiuje natężenie prądu elektrycznego

•   posługuje się pojęciem mocy do obliczania pracy wykonanej (przez urządzenie)

•   oblicza koszt zużytej energii elektrycznej

•   porównuje pracę wykonaną w tym samym czasie przez urządzenia o różnej mocy

•   określa dokładność mierników elektry-cznych (woltomierza i amperomierza)

•   mierzy napięcie elektryczne i natężenie prądu, elektrycznego, włączając odpowiednio mierniki do obwodu

•   podaje niepewność pomiaru napięcia elektrycznego i natężenia prądu elektrycznego

•   wyjaśnia, jakie napięcie elektryczne uzyskujemy, gdy baterie połączymy szeregowo

Uczeń

•   opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennych i różnoi-miennych

•   przelicza podwielokrotności jednostki ładunku

•   stosuje zasadę zachowania ładunku do wyjaśniania zjawiska elektryzowania ciał przez potarcie

•   stosuje zasadę zachowania ładunku do wyjaśniania zjawiska elektryzowania ciał przez dotyk ciałem naelektryzo-wanym

•   opisuje budowę elektroskopu

•   wyjaśnia, do czego służy elektroskop

•   opisuje budowę metalu (przewodnika)

•   wykazuje doświadczalnie różnice między elektryzowaniem metali i izolatorów

•   wyjaśnia, w jaki sposób ciało naele-ktryzowane przyciąga ciało obojętne

•   wyjaśnia, na czym polega zwarcie

•   buduje proste obwody elektryczne według zadanego schematu

•   opisuje doświadczenie wykazujące, że niektóre ciecze przewodzą prąd ele-ktryczny

•   wyjaśnia, do czego służy piorunochron

•   posługuje się pojęciem napięcia ele-ktrycznego jako wielkości określającej ilość energii potrzebnej do przeniesienia jednostkowego ładunku w obwodzie

•   przelicza wielokrotności i podwielokro-tności jednostek napięcia elektrycznego i natężenia prądu elektrycznego

•   przelicza wielokrotności i podwielokro-tności jednostek pracy i mocy

•   przelicza dżule na kilowatogodziny, a kilowatogodziny na dżule

•   stosuje do obliczeń związki między pracą i mocą prądu elektrycznego

•   rozwiązuje proste zadania, wykorzy-stując wzory na pracę i moc prądu elektrycznego

•   rysuje schemat obwodu służącego do pomiaru napięcia elektrycznego i natężenia prądu elektrycznego

•   montuje obwód elektryczny według podanego schematu

•   stosuje do pomiarów miernik uniwersalny

•   oblicza moc żarówki na podstawie pomiarów

•   rysuje schemat szeregowego połącze-nia odbiorników energii elektrycznej

•   rysuje schemat równoległego połącze-nia odbiorników energii elektrycznej

Uczeń

•   analizuje kierunek przemieszczania się elektronów podczas elektryzowania ciał przez potarcie

•   bada za pomocą próbnika napięcia znak ładunku zgromadzonego na naelektryzowanym ciele

•   analizuje kierunek przemieszczania się elektronów podczas elektryzowania ciał przez potarcie i dotyk

•   posługuje się pojęciem ładunku elektry-cznego jako wielokrotności ładunku elementarnego

•   opisuje przemieszczanie się ładunków w izolatorach pod wpływem oddziały-wania ładunku zewnętrznego

•   wyjaśnia, dlaczego ciała naelektryzo-wane przyciągają nienaelektryzowane przewodniki

•   wyjaśnia, dlaczego ciała naelektryzo-wane przyciągają nienaelektryzowane izolatory

•   wskazuje analogie między zjawiskami, porównując przepływ prądu z przepły-wem wody

•   wykrywa doświadczalnie, czy dana substancja jest izolatorem, czy prze-wodnikiem

•   przewiduje wynik doświadczenia wykazującego, że niektóre ciecze przewodzą prąd elektryczny

•   opisuje przesyłanie sygnałów z narządów zmysłu do mózgu

•   rozwiązuje zadania, wykorzystując pojęcie pojemności akumulatora

•   analizuje schemat przedstawiający wielkości natężenia prądu elektry-cznego oraz napięcia elektrycznego spotykane w przyrodzie i wykorzystywa-ne w urządzeniach elektrycznych

•   analizuje schemat przedstawiający moc urządzeń elektrycznych

•   analizuje koszty eksploatacji urządzeń elektrycznych o różnej mocy

•   wymienia sposoby oszczędzania energii elektrycznej

•   wymienia korzyści dla środowiska natu-ralnego wynikające ze zmniejszenia zużycia energii elektrycznej

•   planuje doświadczenie, którego celem jest wyznaczenie mocy żarówki

•   projektuje tabelę pomiarów

•   zapisuje wynik pomiaru, uwzględniając niepewność pomiaru

•   uzasadnia, że przez odbiorniki połączo-ne szeregowo płynie prąd o takim samym natężeniu

•   wyjaśnia, że napięcia elektryczne na odbiornikach połączonych szeregowo sumują się

•   wyjaśnia, dlaczego przy równoległym łączeniu odbiorników jest na nich jednakowe napięcie elektryczne

•   wyjaśnia, dlaczego przy równoległym łączeniu odbiorników prąd z głównego przewodu rozdziela się na poszcze-gólne odbiorniki (np. posługując się analogią hydrodynamiczną)

•   ROZDZIAŁ II. ELEKTRYCZNOŚĆ i MAGNETYZM

Uczeń

•   opisuje sposób obliczania oporu ele-ktrycznego

•   podaje jednostkę oporu elektrycznego

•   mierzy napięcie elektryczne i natężenie prądu elektrycznego

•   zapisuje wyniki pomiaru napięcia elektry-cznego i natężenia prądu elektrycznego w tabeli

•   odczytuje dane z wykresu zależności I(U)

•   podaje wartość napięcia skutecznego w domowej sieci elektrycznej

•   wymienia rodzaje energii, na jakie zamieniana jest energia elektryczna

•   wymienia miejsca (obiekty), którym szczególnie zagrażają przerwy w dosta-wie energii

•   wyjaśnia, do czego służą bezpieczniki i co należy zrobić, gdy bezpiecznik rozłączy obwód elektryczny

•   informuje, że każdy magnes ma dwa bieguny

•   nazywa bieguny magnetyczne magne-sów stałych

•   informuje, że w żelazie występują do-meny magnetyczne

•   podaje przykłady zastosowania mag-nesów

•   demonstruje zachowanie igły magnetycznej w pobliżu magnesu

•   opisuje budowę elektromagnesu

•   podaje przykłady zastosowania elektro-magnesów

•   informuje, że magnes działa na prze-wodnik z prądem siłą magnetyczną

•   podaje przykłady zastosowania silników zasilanych prądem stałym

Uczeń

•   informuje, że natężenie prądu płyną-cego przez przewodnik (przy stałej temperaturze) jest proporcjonalne do przyłożonego napięcia

•   oblicza natężenie prądu elektrycznego lub napięcie elektryczne, posługując się proporcjonalnością prostą

•   buduje obwód elektryczny

•   oblicza opór elektryczny, wykorzystując wyniki pomiaru napięcia elektrycznego i natężenia prądu elektrycznego

•   oblicza opór elektryczny na podstawie wykresu zależności I(U)

•   rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie wykresu zależności I(U)

•   wyjaśnia, dlaczego nie wolno dotykać przewodów elektrycznych pod napięciem

•   zapisuje dane i szukane w rozwiązywa-nych zadaniach

•   wyjaśnia, do czego służą zasilacze awaryjne

•   wskazuje skutki przerwania dostaw energii elektrycznej do urządzeń o kluczowym znaczeniu

•   opisuje oddziaływanie magnesów

•   wskazuje bieguny magnetyczne Ziemi

•   opisuje działanie elektromagnesu

•   wyjaśnia rolę rdzenia w elektromagnesie

•   opisuje budowę silnika elektrycznego

Uczeń

•   posługuje się pojęciem oporu elektry-cznego jako własnością przewodnika

•   przelicza wielokrotności i podwielokro-tności jednostki oporu elektrycznego

•   stosuje do obliczeń związek między napięciem elektrycznym a natężeniem prądu i oporem elektrycznym

•   rysuje schemat obwodu elektrycznego

•   sporządza wykres zależności natężenia prądu elektrycznego od napięcia elektrycznego

•   porównuje obliczone wartości oporu elektrycznego

•   wyjaśnia, do czego służy uziemienie

•   opisuje zasady postępowania przy porażeniu elektrycznym

•   rozwiązuje zadania, w których konieczne jest połączenie wiadomości o przepły-wie prądu elektrycznego i o cieple

•   przewiduje, czy przy danym obciążeniu bezpiecznik rozłączy obwód elektryczny

•   opisuje zasadę działania kompasu

•   opisuje zachowanie igły magnetycznej w pobliżu przewodnika z prądem

•   opisuje wzajemne oddziaływanie magnesów z elektromagnesami

•   wyjaśnia działanie silnika elektrycznego prądu stałego

Uczeń

•   wyjaśnia, co jest przyczyną istnienia oporu elektrycznego

•   wyjaśnia, co to jest opornik elektryczny; posługuje się jego symbolem graficznym

•   planuje doświadczenie, którego celem jest wyznaczenie oporu elektrycznego

•   projektuje tabelę pomiarów

•   wyjaśnia, co to znaczy, że w domowej sieci elektrycznej istnieje napięcie przemienne

•   rozwiązuje zadania, w których konieczne jest połączenie wiadomości o przepły-wie prądu elektrycznego ze znajomo-ścią praw mechaniki

•   rozwiązuje zadania obliczeniowe, posługując się pojęciem sprawności urządzenia

•   wyjaśnia, do czego służą wyłączniki różnicowoprądowe

•   oblicza, czy dany bezpiecznik wyłączy prąd, znając liczbę i moc włączonych urządzeń elektrycznych

•   wyjaśnia, dlaczego w pobliżu magnesu żelazo też staje się magnesem

•   wyjaśnia, dlaczego nie mogą istnieć pojedyncze bieguny magnetyczne

•   wyjaśnia przyczynę namagnesowania magnesów trwałych

•   opisuje doświadczenie, w którym energia elektryczna zamienia się w energię mechaniczną

•   ROZDZIAŁ III. DRGANIA i FALE

Uczeń

•   wskazuje położenie równowagi ciała w ruchu drgającym

•   nazywa jednostki: amplitudy, okresu i częstotliwości

•   podaje przykłady drgań mechanicznych

•   mierzy czas wahnięć wahadła (np. dzie-sięciu), wykonując kilka pomiarów

•   oblicza okres drgań wahadła, wykorzy-stując wynik pomiaru czasu

•   informuje, że z wykresu zależności poło-żenia wahadła od czasu można odczytać amplitudę i okres drgań

•   podaje przykłady fal

•   odczytuje z wykresu zależności x(t) amplitudę i okres drgań

•   odczytuje z wykresu zależności y(x) amplitudę i długość fali

•   podaje przykłady ciał, które są źródłami dźwięków

•   demonstruje dźwięki o różnych częstotli-wościach (z wykorzystaniem drgającego przedmiotu lub instrumentu muzyczne-go)

•   wytwarza dźwięk głośniejszy i cichszy od danego dźwięku za pomocą dowolnego ciała drgającego lub instrumentu muzycznego

•   rozróżnia: dźwięki słyszalne, ultradźwięki i infradźwięki

•   stwierdza, że fala elektromagnetyczna może się rozchodzić w próżni

•   stwierdza, że w próżni wszystkie rodzaje fal elektromagnetycznych rozchodzą się z jednakową prędkością

•   podaje przykłady zjawiska rezonansu mechanicznego

Uczeń

•   definiuje: amplitudę, okres i częstotliwość drgań

•   oblicza średni czas ruchu wahadła na podstawie pomiarów

•   wyznacza okres i częstotliwość drgań ciężarka zawieszonego na sprężynie

•   wyznacza: amplitudę, okres i częstotliwość drgań na podstawie wykresu zależności położenia od czasu

•   wymienia różne rodzaje drgań

•   wskazuje punkty toru, w których wahadło osiąga największą i najmniejszą (zerową) energię potencjalną grawitacji

•   wskazuje punkty toru, w których wahadło osiąga największą i najmniejszą (zerową) energię kinetyczną

•   opisuje falę, posługując się pojęciami: amplitudy, okresu, częstotliwości, pręd-kości i długości fali

•   posługuje się pojęciem prędkości rozchodzenia się fali

•   stwierdza, że prędkość rozchodzenia się dźwięku zależy od rodzaju ośrodka

•   porównuje prędkości dźwięków w różnych ośrodkach

•   wymienia wielkości fizyczne, od których zależy wysokość dźwięku

•   wytwarza dźwięki o częstotliwości większej i mniejszej od częstotliwości danego dźwięku za pomocą dowol-nego ciała drgającego lub instrumentu muzycznego

•   wymienia wielkości fizyczne, od których zależy głośność dźwięku

•   podaje przykłady źródeł: dźwięków słyszalnych, ultradźwięków i infradźwię-ków oraz ich zastosowań

•   wyjaśnia, że fale elektromagnetyczne różnią się częstotliwością (i długością)

•   podaje przybliżoną prędkość fal elektromagnetycznych w próżni

•   informuje, że każde ciało wysyła promieniowanie cieplne

•   opisuje doświadczenie ilustrujące zjawisko ugięcia fali na wodzie

•   opisuje doświadczenie ilustrujące zjawisko rezonansu mechanicznego

Uczeń

•   opisuje ruch okresowy wahadła matematycznego

•   zapisuje wynik obliczenia jako przybliżony

•   oblicza częstotliwość drgań wahadła

•   opisuje ruch ciężarka zawieszonego na sprężynie

•   analizuje siły działające na ciężarek zawieszony na sprężynie w kolejnych fazach jego ruchu

•   wyjaśnia, dlaczego nie mierzymy czasu jednego drgania, lecz 10, 20 lub 30 drgań

•   odczytuje z wykresu położenie wahadła w danej chwili (i odwrotnie)

•   wyjaśnia, na jakich etapach ruchu wahadła energia potencjalna rośnie, a na jakich – maleje

•   wyjaśnia, na jakich etapach ruchu wahadła energia kinetyczna rośnie, a na jakich – maleje

•   wskazuje punkty toru, w których ciało osiąga największą i najmniejszą (zerową) energię kinetyczną

•   stosuje do obliczeń zależność między długością fali, prędkością i okresem (wraz z jednostkami)

•   wyjaśnia, dlaczego dźwięk nie może się rozchodzić w próżni

•   oblicza czas lub drogę pokonywaną przez dźwięk w różnych ośrodkach

•   bada oscylogramy fal dźwiękowych (z wykorzystaniem różnych technik)

•   porównuje dźwięki na podstawie wykresów zależności x(t)

•   wyjaśnia, na czym polega echolokacja

•   stosuje do obliczeń zależność między długością fali, prędkością i okresem

•   informuje, że promieniowanie cieplne jest falą elektromagnetyczną

•   stwierdza, że ciała ciemne pochłaniają więcej promieniowania niż ciała jasne

•   opisuje doświadczenie ilustrujące zjawisko interferencji fal na wodzie

•   wyjaśnia zjawisko interferencji fal

•   informuje, że zjawisko dyfrakcji i interferencji dotyczy zarówno fal dźwiękowych, jak i elektromagnetycznych

•   wyjaśnia zjawisko rezonansu mechanicznego

Uczeń

•   wyznacza doświadczalnie kształt wykresu zależności położenia wahadła od czasu

•   analizuje przemiany energii w ruchu wahadła matematycznego, stosując zasadę zachowania energii

•   analizuje przemiany energii w ruchu ciała pod wpływem siły sprężystości (wagonik poruszający się bez tarcia po poziomym torze)

•   wskazuje punkty toru, w których ciało osiąga największą i najmniejszą (zerową) energię potencjalną sprężystości

•   opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego do drugiego punktu ośrodka w przypadku fal na napiętej linie

•   opisuje rozchodzenie się fali mecha-nicznej jako proces przekazywania energii bez przenoszenia materii

•   opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego do drugiego punktu ośrodka podczas rozchodzenia się fal dźwiękowych w powietrzu

•   opisuje sposoby wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych, głośni-kach itd.

•   samodzielnie przygotowuje komputer do obserwacji oscylogramów dźwięków

•   rysuje wykresy fal dźwiękowych różniących się wysokością

•   nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych (radiowe, mikrofale, promieniowanie podczerwone, światło widzialne, promie-niowanie nadfioletowe, promieniowa-nie rentgenowskie i promieniowanie gamma)

•   podaje przykłady zastosowania różnych rodzajów fal elektromagnety-cznych

•   informuje, że częstotliwość fali wysyłanej przez ciało zależy od jego temperatury

•   wyjaśnia, jakie ciała bardziej się nagrzewają, jasne czy ciemne

•   wyjaśnia zjawisko efektu cieplarnianego

•   wyjaśnia zjawisko dyfrakcji fali

•   wymienia cechy wspólne i różnice w rozchodzeniu się fal mechanicznych i elektromagnetycznych

•   wyjaśnia rolę rezonansu w konstrukcji i działaniu instrumentów muzycznych

•   podaje przykłady rezonansu fal elektro-magnetycznych

ROZDZIAŁ IV. OPTYKA

Uczeń

•   wymienia przykłady ciał, które są źródłami światła

•   wyjaśnia, co to jest promień światła

•   wymienia rodzaje wiązek światła

•   wyjaśnia, dlaczego widzimy

•   wskazuje w otoczeniu ciała przezroczy-ste i nieprzezroczyste

•   wskazuje kąt padania i kąt załamania światła

•   wskazuje sytuacje, w jakich można obserwować załamanie światła

•   wskazuje oś optyczną soczewki

•   rozróżnia po kształcie soczewki skupiającą i rozpraszającą

•   wskazuje praktyczne zastosowania soczewek

•   posługuje się lupą

•   rysuje symbol soczewki i oś optyczną, zaznacza ogniska

•   wymienia cechy obrazu wytworzonego przez soczewkę oka

•   opisuje budowę aparatu fotograficznego

•   wymienia cechy obrazu otrzymywanego w aparacie fotograficznym

•   posługuje się pojęciami kąta padania i kąta odbicia światła

•   rysuje dalszy bieg promieni świetlnych padających na zwierciadło, zaznacza kąt padania i kąt odbicia światła

•   wymienia zastosowania zwierciadeł płaskich

•   opisuje zwierciadło wklęsłe

•   wymienia zastosowania zwierciadeł wklęsłych

•   opisuje zwierciadło wypukłe

•   wymienia zastosowania zwierciadeł wypukłych

•   opisuje światło białe jako mieszaninę barw (fal o różnych częstotliwościach)

•   wymienia podstawowe barwy światła

•   informuje, w jaki sposób uzyskuje się barwy w telewizji kolorowej i monito-rach komputerowych

Uczeń

•   demonstruje zjawisko prostoliniowego rozchodzenia się światła

•   opisuje doświadczenie, w którym można otrzymać cień i półcień

•   opisuje budowę i zasadę działania kamery obskury

•   opisuje różnice między ciałem przezroczy-stym a ciałem nieprzezroczystym

•   wyjaśnia, na czym polega zjawisko załamania światła

•   demonstruje zjawisko załamania światła na granicy ośrodków

•   posługuje się pojęciami: ogniska i ogniskowej soczewki

•   oblicza zdolność skupiającą soczewki

•   tworzy na ekranie ostry obraz przedmiotu za pomocą soczewki skupiającej, odpowiednio dobierając doświadczal-nie położenie soczewki i przedmiotu

•   nazywa cechy obrazu wytworzonego przez soczewkę, gdy odległość przed-miotu od soczewki jest większa od jej ogniskowej

•   rysuje promienie konstrukcyjne (wycho-dzące z przedmiotu ustawionego przed soczewką)

•   nazywa cechy uzyskanego obrazu

•   wymienia cechy obrazu tworzonego przez soczewkę rozpraszającą

•   wyjaśnia, dlaczego jest możliwe ostre widzenie przedmiotów dalekich i bliskich

•   wyjaśnia rolę źrenicy oka

•   bada doświadczalnie zjawisko odbicia światła

•   nazywa cechy obrazu powstałego w zwierciadle płaskim

•   posługuje się pojęciami ogniska i ogniskowej zwierciadła

•   opisuje skupianie się promieni w zwierciadle wklęsłym

•   posługuje się pojęciami ogniska pozornego i ogniskowej zwierciadła

•   wymienia zastosowania lunety

•   wymienia zastosowania mikroskopu

•   demonstruje rozszczepienie światła białego w pryzmacie (jako potwierdzenie, że światło białe jest mieszaniną barw)

•   opisuje światło lasera jako światło jednobarwne

•   demonstruje brak rozszczepienia światła lasera w pryzmacie (jako potwierdzenie, że światło lasera jest jednobarwne)

•   informuje, że dodając trzy barwy: niebieską, czerwoną i zieloną, w różnych proporcjach, możemy otrzymać światło o dowolnej barwie

•   informuje, że z podstawowych kolorów farb uzyskuje się barwy w druku i drukarkach komputerowych

Uczeń

•   przedstawia graficznie tworzenie cienia i półcienia (przy zastosowaniu jednego lub dwóch źródeł światła)

•   rozwiązuje zadania, wykorzystując własności trójkątów podobnych

•   opisuje jakościowo zjawisko załamania światła na granicy dwóch ośrodków różniących się prędkością rozchodzenia się światła

•   rysuje dalszy bieg promieni padających na soczewkę równolegle do jej osi optycznej

•   porównuje zdolności skupiające soczewek na podstawie znajomości ich ogniskowych (i odwrotnie)

•   opisuje doświadczenie, w którym za pomocą soczewki skupiającej otrzymu-jemy na ekranie ostry obraz przedmiotu

•   wyjaśnia zasadę działania lupy

•   rysuje konstrukcyjnie obraz tworzony przez lupę

•   nazywa cechy obrazu wytworzonego przez lupę

•   rysuje konstrukcyjnie obraz tworzony przez soczewkę rozpraszającą

•   wyjaśnia pojęcia dalekowzroczności i krótkowzroczności

•   porównuje działanie oka i aparatu fotograficznego

•   wyjaśnia działanie światełka odblaskowego

•   rysuje konstrukcyjnie obrazy pozorne wytworzone w zwierciadle płaskim

•   rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez zwierciadła wklęsłe

•   wymienia cechy obrazu wytworzonego przez zwierciadła wklęsłe

•   opisuje bieg promieni odbitych od zwierciadła wypukłego

•   demonstruje powstawanie obrazów za pomocą zwierciadła wypukłego

•   rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez zwierciadła wypukłe

•   wymienia cechy obrazu wytworzonego przez zwierciadła wypukle

•   opisuje budowę lunety

•   opisuje budowę mikroskopu

•   opisuje zjawisko rozszczepienia światła za pomocą pryzmatu

•   wymienia barwę światła, która po przej-ściu przez pryzmat najmniej odchyla się od pierwotnego kierunku, oraz barwę, która odchyla się najbardziej

•   wymienia zjawiska obserwowane w przyrodzie, a powstałe w wyniku rozszczepienia światła

•   bada za pomocą pryzmatu, czy światło, które widzimy, powstało w wyniku zmieszania barw

•   informuje, że z połączenia światła niebieskiego i zielonego otrzymujemy cyjan, a z połączenia światła niebies-kiego i czerwonego – magentę

•   wymienia podstawowe kolory farb

Uczeń

•   wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym

•   buduje kamerę obskurę i wyjaśnia, do czego ten wynalazek służył w przeszłości

•   wyjaśnia, dlaczego niektóre ciała wydają się jaśniejsze, a inne ciemniejsze

•   rysuje bieg promienia przechodzącego z jednego ośrodka przezroczystego do drugiego (jakościowo, znając prędkość rozchodzenia się światła w tych ośrod-kach); wskazuje kierunek załamania

•   wyjaśnia, na czym polega zjawisko fatamorgany

•   opisuje bieg promieni równoległych do osi optycznej, przechodzących przez soczewki skupiającą i rozpraszającą

•   rozróżnia soczewki skupiające i rozpra-szające, znając ich zdolności skupiające

•   wyjaśnia pojęcia obrazu rzeczywistego i obrazu pozornego

•   rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzo-ne przez soczewkę w sytuacjach nietypowych (z zastosowaniem skali)

•   rozwiązuje zadania dotyczące tworze-nia obrazu przez soczewkę rozpraszającą (metodą graficzną, z zastosowaniem skali)

•   wyjaśnia, w jaki sposób w oczach różnych zwierząt powstaje ostry obraz

•   opisuje rolę soczewek w korygowaniu wad wzroku

•   analizuje bieg promieni wychodzących z punktu w różnych kierunkach, a nastę-pnie odbitych od zwierciadła płaskiego

•   opisuje zjawisko rozproszenia światła przy odbiciu od powierzchni chropowatej

•   wyjaśnia powstawanie obrazu pozornego w zwierciadle płaskim (wykorzystując prawo odbicia)

•   analizuje bieg promieni wychodzących z punktu w różnych kierunkach, a nastę-pnie odbitych od zwierciadła wklęsłego

•   analizuje bieg promieni wychodzących z punktu w różnych kierunkach, a nastę-pnie odbitych od zwierciadła wypukłego

•   opisuje powstawanie obrazu w lunecie

•   opisuje powstawanie obrazu w mikroskopie

•   porównuje obrazy uzyskane w lunecie i mikroskopie

•   wyjaśnia, z czego wynika barwa nieprzezroczystego przedmiotu

•   wyjaśnia, z czego wynika barwa ciała przezroczystego

•   wyjaśnia mechanizm widzenia barw

•   odróżnia mieszanie farb od składania barw światła

OZDZIAŁ I. ELEKTROSTATYKA i PRĄD ELEKTRYCZNY

Uczeń

•   demonstruje zjawisko elektryzowania ciał przez potarcie

•   wymienia rodzaje ładunków elektry-cznych

•   wyjaśnia, jakie ładunki się odpychają, a jakie przyciągają

•   podaje jednostkę ładunku

•       demonstruje zjawisko elektryzowania ciał przez dotyk ciałem naelektryzowanym

•   podaje jednostkę ładunku elektrycznego

•   podaje przykłady przewodników i izo-latorów

•   rozróżnia materiały, dzieląc je na przewodniki i izolatory

•   wykazuje doświadczalnie, że ciało naelektryzowane przyciąga drobne przedmioty nienaelektryzowane

•   wymienia źródła napięcia

•   stwierdza, że prąd elektryczny płynie tylko w obwodzie zamkniętym

•   podaje przykłady praktycznego wyko-rzystania przepływu prądu w cieczach

•   podaje przykłady przepływu prądu w zjonizowanych gazach, wykorzy-stywane lub obserwowane w życiu codziennym

•   wyjaśnia, jak należy się zachowywać w czasie burzy

•   wymienia jednostki napięcia i natężenia prądu

•   rozróżnia wielkości dane i szukane

•   wskazuje formy energii, na jakie jest zamieniana energia elektryczna

•   wyjaśnia, w jaki sposób oblicza się pracę prądu elektrycznego

•   wyjaśnia, w jaki sposób oblicza się moc urządzeń elektrycznych

•   wymienia jednostki pracy i mocy

•   nazywa przyrządy służące do pomiaru napięcia elektrycznego i natężenia prądu elektrycznego

•       określa zakres pomiarowy mierników elektrycznych (woltomierza i amperomierza)

•   podaje przykłady równoległego połą-czenia odbiorników energii elektrycznej

Uczeń

•   opisuje budowę atomu

•   wyjaśnia, na czym polega zjawisko elektryzowania ciał przez potarcie

•   wyjaśnia, od czego zależy siła elektry-czna występująca między naelektryzo-wanymi ciałami

•   opisuje elektryzowanie ciał przez dotyk ciałem naelektryzowanym

•   wyjaśnia, na czym polega zjawisko elektryzowania ciał

•   wyjaśnia różnicę między przewodni-kiem a izolatorem

•   opisuje przemieszczanie się ładunków w przewodnikach pod wpływem oddziaływania ładunku zewnętrznego

•   stosuje pojęcie indukcji elektrostatycznej

•   informuje, że siły działające między cząsteczkami to siły elektryczne

•   opisuje przepływ prądu w przewodnikach jako ruch elektronów

•   rysuje schematy obwodów elektrycznych, stosując umowne symbole graficzne

•   odróżnia kierunek przepływu prądu od kierunku ruchu elektronów

•   wyjaśnia, jak powstaje jon dodatni, a jak – jon ujemny

•   wyjaśnia, na czym polega przepływ prądu elektrycznego w cieczach

•   wyjaśnia, na czym polega jonizacja powietrza

•   wyjaśnia, na czym polega przepływ prądu elektrycznego w gazach

•   definiuje napięcie elektryczne

•   definiuje natężenie prądu elektrycznego

•   posługuje się pojęciem mocy do obliczania pracy wykonanej (przez urządzenie)

•   oblicza koszt zużytej energii elektrycznej

•   porównuje pracę wykonaną w tym samym czasie przez urządzenia o różnej mocy

•   określa dokładność mierników elektry-cznych (woltomierza i amperomierza)

•   mierzy napięcie elektryczne i natężenie prądu, elektrycznego, włączając odpowiednio mierniki do obwodu

•   podaje niepewność pomiaru napięcia elektrycznego i natężenia prądu elektrycznego

•   wyjaśnia, jakie napięcie elektryczne uzyskujemy, gdy baterie połączymy szeregowo

Uczeń

•   opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennych i różnoi-miennych

•   przelicza podwielokrotności jednostki ładunku

•   stosuje zasadę zachowania ładunku do wyjaśniania zjawiska elektryzowania ciał przez potarcie

•   stosuje zasadę zachowania ładunku do wyjaśniania zjawiska elektryzowania ciał przez dotyk ciałem naelektryzo-wanym

•   opisuje budowę elektroskopu

•   wyjaśnia, do czego służy elektroskop

•   opisuje budowę metalu (przewodnika)

•   wykazuje doświadczalnie różnice między elektryzowaniem metali i izolatorów

•   wyjaśnia, w jaki sposób ciało naele-ktryzowane przyciąga ciało obojętne

•   wyjaśnia, na czym polega zwarcie

•   buduje proste obwody elektryczne według zadanego schematu

•   opisuje doświadczenie wykazujące, że niektóre ciecze przewodzą prąd ele-ktryczny

•   wyjaśnia, do czego służy piorunochron

•   posługuje się pojęciem napięcia ele-ktrycznego jako wielkości określającej ilość energii potrzebnej do przeniesienia jednostkowego ładunku w obwodzie

•   przelicza wielokrotności i podwielokro-tności jednostek napięcia elektrycznego i natężenia prądu elektrycznego

•   przelicza wielokrotności i podwielokro-tności jednostek pracy i mocy

•   przelicza dżule na kilowatogodziny, a kilowatogodziny na dżule

•   stosuje do obliczeń związki między pracą i mocą prądu elektrycznego

•   rozwiązuje proste zadania, wykorzy-stując wzory na pracę i moc prądu elektrycznego

•   rysuje schemat obwodu służącego do pomiaru napięcia elektrycznego i natężenia prądu elektrycznego

•   montuje obwód elektryczny według podanego schematu

•   stosuje do pomiarów miernik uniwersalny

•   oblicza moc żarówki na podstawie pomiarów

•   rysuje schemat szeregowego połącze-nia odbiorników energii elektrycznej

•   rysuje schemat równoległego połącze-nia odbiorników energii elektrycznej

Uczeń

•   analizuje kierunek przemieszczania się elektronów podczas elektryzowania ciał przez potarcie

•   bada za pomocą próbnika napięcia znak ładunku zgromadzonego na naelektryzowanym ciele

•   analizuje kierunek przemieszczania się elektronów podczas elektryzowania ciał przez potarcie i dotyk

•   posługuje się pojęciem ładunku elektry-cznego jako wielokrotności ładunku elementarnego

•   opisuje przemieszczanie się ładunków w izolatorach pod wpływem oddziały-wania ładunku zewnętrznego

•   wyjaśnia, dlaczego ciała naelektryzo-wane przyciągają nienaelektryzowane przewodniki

•   wyjaśnia, dlaczego ciała naelektryzo-wane przyciągają nienaelektryzowane izolatory

•   wskazuje analogie między zjawiskami, porównując przepływ prądu z przepły-wem wody

•   wykrywa doświadczalnie, czy dana substancja jest izolatorem, czy prze-wodnikiem

•   przewiduje wynik doświadczenia wykazującego, że niektóre ciecze przewodzą prąd elektryczny

•   opisuje przesyłanie sygnałów z narządów zmysłu do mózgu

•   rozwiązuje zadania, wykorzystując pojęcie pojemności akumulatora

•   analizuje schemat przedstawiający wielkości natężenia prądu elektry-cznego oraz napięcia elektrycznego spotykane w przyrodzie i wykorzystywa-ne w urządzeniach elektrycznych

•   analizuje schemat przedstawiający moc urządzeń elektrycznych

•   analizuje koszty eksploatacji urządzeń elektrycznych o różnej mocy

•   wymienia sposoby oszczędzania energii elektrycznej

•   wymienia korzyści dla środowiska natu-ralnego wynikające ze zmniejszenia zużycia energii elektrycznej

•   planuje doświadczenie, którego celem jest wyznaczenie mocy żarówki

•   projektuje tabelę pomiarów

•   zapisuje wynik pomiaru, uwzględniając niepewność pomiaru

•   uzasadnia, że przez odbiorniki połączo-ne szeregowo płynie prąd o takim samym natężeniu

•   wyjaśnia, że napięcia elektryczne na odbiornikach połączonych szeregowo sumują się

•   wyjaśnia, dlaczego przy równoległym łączeniu odbiorników jest na nich jednakowe napięcie elektryczne

•   wyjaśnia, dlaczego przy równoległym łączeniu odbiorników prąd z głównego przewodu rozdziela się na poszcze-gólne odbiorniki (np. posługując się analogią hydrodynamiczną)

•   ROZDZIAŁ II. ELEKTRYCZNOŚĆ i MAGNETYZM

Uczeń

•   opisuje sposób obliczania oporu ele-ktrycznego

•   podaje jednostkę oporu elektrycznego

•   mierzy napięcie elektryczne i natężenie prądu elektrycznego

•   zapisuje wyniki pomiaru napięcia elektry-cznego i natężenia prądu elektrycznego w tabeli

•   odczytuje dane z wykresu zależności I(U)

•   podaje wartość napięcia skutecznego w domowej sieci elektrycznej

•   wymienia rodzaje energii, na jakie zamieniana jest energia elektryczna

•   wymienia miejsca (obiekty), którym szczególnie zagrażają przerwy w dosta-wie energii

•   wyjaśnia, do czego służą bezpieczniki i co należy zrobić, gdy bezpiecznik rozłączy obwód elektryczny

•   informuje, że każdy magnes ma dwa bieguny

•   nazywa bieguny magnetyczne magne-sów stałych

•   informuje, że w żelazie występują do-meny magnetyczne

•   podaje przykłady zastosowania mag-nesów

•   demonstruje zachowanie igły magnetycznej w pobliżu magnesu

•   opisuje budowę elektromagnesu

•   podaje przykłady zastosowania elektro-magnesów

•   informuje, że magnes działa na prze-wodnik z prądem siłą magnetyczną

•   podaje przykłady zastosowania silników zasilanych prądem stałym

Uczeń

•   informuje, że natężenie prądu płyną-cego przez przewodnik (przy stałej temperaturze) jest proporcjonalne do przyłożonego napięcia

•   oblicza natężenie prądu elektrycznego lub napięcie elektryczne, posługując się proporcjonalnością prostą

•   buduje obwód elektryczny

•   oblicza opór elektryczny, wykorzystując wyniki pomiaru napięcia elektrycznego i natężenia prądu elektrycznego

•   oblicza opór elektryczny na podstawie wykresu zależności I(U)

•   rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie wykresu zależności I(U)

•   wyjaśnia, dlaczego nie wolno dotykać przewodów elektrycznych pod napięciem

•   zapisuje dane i szukane w rozwiązywa-nych zadaniach

•   wyjaśnia, do czego służą zasilacze awaryjne

•   wskazuje skutki przerwania dostaw energii elektrycznej do urządzeń o kluczowym znaczeniu

•   opisuje oddziaływanie magnesów

•   wskazuje bieguny magnetyczne Ziemi

•   opisuje działanie elektromagnesu

•   wyjaśnia rolę rdzenia w elektromagnesie

•   opisuje budowę silnika elektrycznego

Uczeń

•   posługuje się pojęciem oporu elektry-cznego jako własnością przewodnika

•   przelicza wielokrotności i podwielokro-tności jednostki oporu elektrycznego

•   stosuje do obliczeń związek między napięciem elektrycznym a natężeniem prądu i oporem elektrycznym

•   rysuje schemat obwodu elektrycznego

•   sporządza wykres zależności natężenia prądu elektrycznego od napięcia elektrycznego

•   porównuje obliczone wartości oporu elektrycznego

•   wyjaśnia, do czego służy uziemienie

•   opisuje zasady postępowania przy porażeniu elektrycznym

•   rozwiązuje zadania, w których konieczne jest połączenie wiadomości o przepły-wie prądu elektrycznego i o cieple

•   przewiduje, czy przy danym obciążeniu bezpiecznik rozłączy obwód elektryczny

•   opisuje zasadę działania kompasu

•   opisuje zachowanie igły magnetycznej w pobliżu przewodnika z prądem

•   opisuje wzajemne oddziaływanie magnesów z elektromagnesami

•   wyjaśnia działanie silnika elektrycznego prądu stałego

Uczeń

•   wyjaśnia, co jest przyczyną istnienia oporu elektrycznego

•   wyjaśnia, co to jest opornik elektryczny; posługuje się jego symbolem graficznym

•   planuje doświadczenie, którego celem jest wyznaczenie oporu elektrycznego

•   projektuje tabelę pomiarów

•   wyjaśnia, co to znaczy, że w domowej sieci elektrycznej istnieje napięcie przemienne

•   rozwiązuje zadania, w których konieczne jest połączenie wiadomości o przepły-wie prądu elektrycznego ze znajomo-ścią praw mechaniki

•   rozwiązuje zadania obliczeniowe, posługując się pojęciem sprawności urządzenia

•   wyjaśnia, do czego służą wyłączniki różnicowoprądowe

•   oblicza, czy dany bezpiecznik wyłączy prąd, znając liczbę i moc włączonych urządzeń elektrycznych

•   wyjaśnia, dlaczego w pobliżu magnesu żelazo też staje się magnesem

•   wyjaśnia, dlaczego nie mogą istnieć pojedyncze bieguny magnetyczne

•   wyjaśnia przyczynę namagnesowania magnesów trwałych

•   opisuje doświadczenie, w którym energia elektryczna zamienia się w energię mechaniczną

•   ROZDZIAŁ III. DRGANIA i FALE

Uczeń

•   wskazuje położenie równowagi ciała w ruchu drgającym

•   nazywa jednostki: amplitudy, okresu i częstotliwości

•   podaje przykłady drgań mechanicznych

•   mierzy czas wahnięć wahadła (np. dzie-sięciu), wykonując kilka pomiarów

•   oblicza okres drgań wahadła, wykorzy-stując wynik pomiaru czasu

•   informuje, że z wykresu zależności poło-żenia wahadła od czasu można odczytać amplitudę i okres drgań

•   podaje przykłady fal

•   odczytuje z wykresu zależności x(t) amplitudę i okres drgań

•   odczytuje z wykresu zależności y(x) amplitudę i długość fali

•   podaje przykłady ciał, które są źródłami dźwięków

•   demonstruje dźwięki o różnych częstotli-wościach (z wykorzystaniem drgającego przedmiotu lub instrumentu muzyczne-go)

•   wytwarza dźwięk głośniejszy i cichszy od danego dźwięku za pomocą dowolnego ciała drgającego lub instrumentu muzycznego

•   rozróżnia: dźwięki słyszalne, ultradźwięki i infradźwięki

•   stwierdza, że fala elektromagnetyczna może się rozchodzić w próżni

•   stwierdza, że w próżni wszystkie rodzaje fal elektromagnetycznych rozchodzą się z jednakową prędkością

•   podaje przykłady zjawiska rezonansu mechanicznego

Uczeń

•   definiuje: amplitudę, okres i częstotliwość drgań

•   oblicza średni czas ruchu wahadła na podstawie pomiarów

•   wyznacza okres i częstotliwość drgań ciężarka zawieszonego na sprężynie

•   wyznacza: amplitudę, okres i częstotliwość drgań na podstawie wykresu zależności położenia od czasu

•   wymienia różne rodzaje drgań

•   wskazuje punkty toru, w których wahadło osiąga największą i najmniejszą (zerową) energię potencjalną grawitacji

•   wskazuje punkty toru, w których wahadło osiąga największą i najmniejszą (zerową) energię kinetyczną

•   opisuje falę, posługując się pojęciami: amplitudy, okresu, częstotliwości, pręd-kości i długości fali

•   posługuje się pojęciem prędkości rozchodzenia się fali

•   stwierdza, że prędkość rozchodzenia się dźwięku zależy od rodzaju ośrodka

•   porównuje prędkości dźwięków w różnych ośrodkach

•   wymienia wielkości fizyczne, od których zależy wysokość dźwięku

•   wytwarza dźwięki o częstotliwości większej i mniejszej od częstotliwości danego dźwięku za pomocą dowol-nego ciała drgającego lub instrumentu muzycznego

•   wymienia wielkości fizyczne, od których zależy głośność dźwięku

•   podaje przykłady źródeł: dźwięków słyszalnych, ultradźwięków i infradźwię-ków oraz ich zastosowań

•   wyjaśnia, że fale elektromagnetyczne różnią się częstotliwością (i długością)

•   podaje przybliżoną prędkość fal elektromagnetycznych w próżni

•   informuje, że każde ciało wysyła promieniowanie cieplne

•   opisuje doświadczenie ilustrujące zjawisko ugięcia fali na wodzie

•   opisuje doświadczenie ilustrujące zjawisko rezonansu mechanicznego

Uczeń

•   opisuje ruch okresowy wahadła matematycznego

•   zapisuje wynik obliczenia jako przybliżony

•   oblicza częstotliwość drgań wahadła

•   opisuje ruch ciężarka zawieszonego na sprężynie

•   analizuje siły działające na ciężarek zawieszony na sprężynie w kolejnych fazach jego ruchu

•   wyjaśnia, dlaczego nie mierzymy czasu jednego drgania, lecz 10, 20 lub 30 drgań

•   odczytuje z wykresu położenie wahadła w danej chwili (i odwrotnie)

•   wyjaśnia, na jakich etapach ruchu wahadła energia potencjalna rośnie, a na jakich – maleje

•   wyjaśnia, na jakich etapach ruchu wahadła energia kinetyczna rośnie, a na jakich – maleje

•   wskazuje punkty toru, w których ciało osiąga największą i najmniejszą (zerową) energię kinetyczną

•   stosuje do obliczeń zależność między długością fali, prędkością i okresem (wraz z jednostkami)

•   wyjaśnia, dlaczego dźwięk nie może się rozchodzić w próżni

•   oblicza czas lub drogę pokonywaną przez dźwięk w różnych ośrodkach

•   bada oscylogramy fal dźwiękowych (z wykorzystaniem różnych technik)

•   porównuje dźwięki na podstawie wykresów zależności x(t)

•   wyjaśnia, na czym polega echolokacja

•   stosuje do obliczeń zależność między długością fali, prędkością i okresem

•   informuje, że promieniowanie cieplne jest falą elektromagnetyczną

•   stwierdza, że ciała ciemne pochłaniają więcej promieniowania niż ciała jasne

•   opisuje doświadczenie ilustrujące zjawisko interferencji fal na wodzie

•   wyjaśnia zjawisko interferencji fal

•   informuje, że zjawisko dyfrakcji i interferencji dotyczy zarówno fal dźwiękowych, jak i elektromagnetycznych

•   wyjaśnia zjawisko rezonansu mechanicznego

Uczeń

•   wyznacza doświadczalnie kształt wykresu zależności położenia wahadła od czasu

•   analizuje przemiany energii w ruchu wahadła matematycznego, stosując zasadę zachowania energii

•   analizuje przemiany energii w ruchu ciała pod wpływem siły sprężystości (wagonik poruszający się bez tarcia po poziomym torze)

•   wskazuje punkty toru, w których ciało osiąga największą i najmniejszą (zerową) energię potencjalną sprężystości

•   opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego do drugiego punktu ośrodka w przypadku fal na napiętej linie

•   opisuje rozchodzenie się fali mecha-nicznej jako proces przekazywania energii bez przenoszenia materii

•   opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego do drugiego punktu ośrodka podczas rozchodzenia się fal dźwiękowych w powietrzu

•   opisuje sposoby wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych, głośni-kach itd.

•   samodzielnie przygotowuje komputer do obserwacji oscylogramów dźwięków

•   rysuje wykresy fal dźwiękowych różniących się wysokością

•   nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych (radiowe, mikrofale, promieniowanie podczerwone, światło widzialne, promie-niowanie nadfioletowe, promieniowa-nie rentgenowskie i promieniowanie gamma)

•   podaje przykłady zastosowania różnych rodzajów fal elektromagnety-cznych

•   informuje, że częstotliwość fali wysyłanej przez ciało zależy od jego temperatury

•   wyjaśnia, jakie ciała bardziej się nagrzewają, jasne czy ciemne

•   wyjaśnia zjawisko efektu cieplarnianego

•   wyjaśnia zjawisko dyfrakcji fali

•   wymienia cechy wspólne i różnice w rozchodzeniu się fal mechanicznych i elektromagnetycznych

•   wyjaśnia rolę rezonansu w konstrukcji i działaniu instrumentów muzycznych

•   podaje przykłady rezonansu fal elektro-magnetycznych

ROZDZIAŁ IV. OPTYKA

Uczeń

•   wymienia przykłady ciał, które są źródłami światła

•   wyjaśnia, co to jest promień światła

•   wymienia rodzaje wiązek światła

•   wyjaśnia, dlaczego widzimy

•   wskazuje w otoczeniu ciała przezroczy-ste i nieprzezroczyste

•   wskazuje kąt padania i kąt załamania światła

•   wskazuje sytuacje, w jakich można obserwować załamanie światła

•   wskazuje oś optyczną soczewki

•   rozróżnia po kształcie soczewki skupiającą i rozpraszającą

•   wskazuje praktyczne zastosowania soczewek

•   posługuje się lupą

•   rysuje symbol soczewki i oś optyczną, zaznacza ogniska

•   wymienia cechy obrazu wytworzonego przez soczewkę oka

•   opisuje budowę aparatu fotograficznego

•   wymienia cechy obrazu otrzymywanego w aparacie fotograficznym

•   posługuje się pojęciami kąta padania i kąta odbicia światła

•   rysuje dalszy bieg promieni świetlnych padających na zwierciadło, zaznacza kąt padania i kąt odbicia światła

•   wymienia zastosowania zwierciadeł płaskich

•   opisuje zwierciadło wklęsłe

•   wymienia zastosowania zwierciadeł wklęsłych

•   opisuje zwierciadło wypukłe

•   wymienia zastosowania zwierciadeł wypukłych

•   opisuje światło białe jako mieszaninę barw (fal o różnych częstotliwościach)

•   wymienia podstawowe barwy światła

•   informuje, w jaki sposób uzyskuje się barwy w telewizji kolorowej i monito-rach komputerowych

Uczeń

•   demonstruje zjawisko prostoliniowego rozchodzenia się światła

•   opisuje doświadczenie, w którym można otrzymać cień i półcień

•   opisuje budowę i zasadę działania kamery obskury

•   opisuje różnice między ciałem przezroczy-stym a ciałem nieprzezroczystym

•   wyjaśnia, na czym polega zjawisko załamania światła

•   demonstruje zjawisko załamania światła na granicy ośrodków

•   posługuje się pojęciami: ogniska i ogniskowej soczewki

•   oblicza zdolność skupiającą soczewki

•   tworzy na ekranie ostry obraz przedmiotu za pomocą soczewki skupiającej, odpowiednio dobierając doświadczal-nie położenie soczewki i przedmiotu

•   nazywa cechy obrazu wytworzonego przez soczewkę, gdy odległość przed-miotu od soczewki jest większa od jej ogniskowej

•   rysuje promienie konstrukcyjne (wycho-dzące z przedmiotu ustawionego przed soczewką)

•   nazywa cechy uzyskanego obrazu

•   wymienia cechy obrazu tworzonego przez soczewkę rozpraszającą

•   wyjaśnia, dlaczego jest możliwe ostre widzenie przedmiotów dalekich i bliskich

•   wyjaśnia rolę źrenicy oka

•   bada doświadczalnie zjawisko odbicia światła

•   nazywa cechy obrazu powstałego w zwierciadle płaskim

•   posługuje się pojęciami ogniska i ogniskowej zwierciadła

•   opisuje skupianie się promieni w zwierciadle wklęsłym

•   posługuje się pojęciami ogniska pozornego i ogniskowej zwierciadła

•   wymienia zastosowania lunety

•   wymienia zastosowania mikroskopu

•   demonstruje rozszczepienie światła białego w pryzmacie (jako potwierdzenie, że światło białe jest mieszaniną barw)

•   opisuje światło lasera jako światło jednobarwne

•   demonstruje brak rozszczepienia światła lasera w pryzmacie (jako potwierdzenie, że światło lasera jest jednobarwne)

•   informuje, że dodając trzy barwy: niebieską, czerwoną i zieloną, w różnych proporcjach, możemy otrzymać światło o dowolnej barwie

•   informuje, że z podstawowych kolorów farb uzyskuje się barwy w druku i drukarkach komputerowych

Uczeń

•   przedstawia graficznie tworzenie cienia i półcienia (przy zastosowaniu jednego lub dwóch źródeł światła)

•   rozwiązuje zadania, wykorzystując własności trójkątów podobnych

•   opisuje jakościowo zjawisko załamania światła na granicy dwóch ośrodków różniących się prędkością rozchodzenia się światła

•   rysuje dalszy bieg promieni padających na soczewkę równolegle do jej osi optycznej

•   porównuje zdolności skupiające soczewek na podstawie znajomości ich ogniskowych (i odwrotnie)

•   opisuje doświadczenie, w którym za pomocą soczewki skupiającej otrzymu-jemy na ekranie ostry obraz przedmiotu

•   wyjaśnia zasadę działania lupy

•   rysuje konstrukcyjnie obraz tworzony przez lupę

•   nazywa cechy obrazu wytworzonego przez lupę

•   rysuje konstrukcyjnie obraz tworzony przez soczewkę rozpraszającą

•   wyjaśnia pojęcia dalekowzroczności i krótkowzroczności

•   porównuje działanie oka i aparatu fotograficznego

•   wyjaśnia działanie światełka odblaskowego

•   rysuje konstrukcyjnie obrazy pozorne wytworzone w zwierciadle płaskim

•   rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez zwierciadła wklęsłe

•   wymienia cechy obrazu wytworzonego przez zwierciadła wklęsłe

•   opisuje bieg promieni odbitych od zwierciadła wypukłego

•   demonstruje powstawanie obrazów za pomocą zwierciadła wypukłego

•   rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez zwierciadła wypukłe

•   wymienia cechy obrazu wytworzonego przez zwierciadła wypukle

•   opisuje budowę lunety

•   opisuje budowę mikroskopu

•   opisuje zjawisko rozszczepienia światła za pomocą pryzmatu

•   wymienia barwę światła, która po przej-ściu przez pryzmat najmniej odchyla się od pierwotnego kierunku, oraz barwę, która odchyla się najbardziej

•   wymienia zjawiska obserwowane w przyrodzie, a powstałe w wyniku rozszczepienia światła

•   bada za pomocą pryzmatu, czy światło, które widzimy, powstało w wyniku zmieszania barw

•   informuje, że z połączenia światła niebieskiego i zielonego otrzymujemy cyjan, a z połączenia światła niebies-kiego i czerwonego – magentę

•   wymienia podstawowe kolory farb

Uczeń

•   wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym

•   buduje kamerę obskurę i wyjaśnia, do czego ten wynalazek służył w przeszłości

•   wyjaśnia, dlaczego niektóre ciała wydają się jaśniejsze, a inne ciemniejsze

•   rysuje bieg promienia przechodzącego z jednego ośrodka przezroczystego do drugiego (jakościowo, znając prędkość rozchodzenia się światła w tych ośrod-kach); wskazuje kierunek załamania

•   wyjaśnia, na czym polega zjawisko fatamorgany

•   opisuje bieg promieni równoległych do osi optycznej, przechodzących przez soczewki skupiającą i rozpraszającą

•   rozróżnia soczewki skupiające i rozpra-szające, znając ich zdolności skupiające

•   wyjaśnia pojęcia obrazu rzeczywistego i obrazu pozornego

•   rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzo-ne przez soczewkę w sytuacjach nietypowych (z zastosowaniem skali)

•   rozwiązuje zadania dotyczące tworze-nia obrazu przez soczewkę rozpraszającą (metodą graficzną, z zastosowaniem skali)

•   wyjaśnia, w jaki sposób w oczach różnych zwierząt powstaje ostry obraz

•   opisuje rolę soczewek w korygowaniu wad wzroku

•   analizuje bieg promieni wychodzących z punktu w różnych kierunkach, a nastę-pnie odbitych od zwierciadła płaskiego

•   opisuje zjawisko rozproszenia światła przy odbiciu od powierzchni chropowatej

•   wyjaśnia powstawanie obrazu pozornego w zwierciadle płaskim (wykorzystując prawo odbicia)

•   analizuje bieg promieni wychodzących z punktu w różnych kierunkach, a nastę-pnie odbitych od zwierciadła wklęsłego

•   analizuje bieg promieni wychodzących z punktu w różnych kierunkach, a nastę-pnie odbitych od zwierciadła wypukłego

•   opisuje powstawanie obrazu w lunecie

•   opisuje powstawanie obrazu w mikroskopie

•   porównuje obrazy uzyskane w lunecie i mikroskopie

•   wyjaśnia, z czego wynika barwa nieprzezroczystego przedmiotu

•   wyjaśnia, z czego wynika barwa ciała przezroczystego

•   wyjaśnia mechanizm widzenia barw

•   odróżnia mieszanie farb od składania barw światła